DASG Blog

Bàrd Ghleann Mhoireasdain: Alasdair MacDhòmhnaill

Alasdair MacDhòmhnaill was born and raised Achnaconeran, Glenmorrison. He was of a descendant of Alasdair Buidhe, one of the men of Glenmorrison who aided Bonnie Prince Charlie before he had to flee and go on the run after the Battle of Culloden, 1745.

He was a bookkeeper in the glen and he was surrounded and immersed in oral-tradition and versification all his life. Some of his stories and songs were published in the beautiful book “Story and Song from Loch Ness Side” (1914) and another book was published of some of his versification and poetry in the book “Coinneach ’us Coille” in 1895.

He passed in 1928 but his poetry is alive and just so lively as it was when he was alive. His poetry was full of influences of others and versification conventions of the Gael, with nature-praising, nature terminology and popular melodies at the time as well.

Gaol

1. Anna Bhail’-na-Creich
Melody: “Nuair a chì thu caileag bhòidheach"/"When the kye come hame”
“Ceò a bhios mi ’s na caileagan a tachairt air a chèil’,
’S ged a bhios mi tric ’s an amaideas a’ tarrainn às an dèidh,
’S urra’ dhomh a’ ràdh’ gu saor nach ’eil air an t-shaoghal tè,
Do ’n d’ thug mise gaol a mhaireas ach do dh’Anna Dhail-na-Creich.
Ach do dh’Anna Dhail-na-Creich, Ach do dh’Anna Dhail-na-Creich,
Do ’n d' thug mise gaol a mhaireas ach do dh’Anna Dhail-na-Creich.

Their mo chàirdean rium gur faoin dhomh mo ghaol a thoirt cho rèidh —
Nach ’eil i ’us mise coltach, ’s gu ’r a dòcha leamsa tè ’il’ —
Ach ’s ann agam fhìn tha fios air a chlisgeadh bheir mo chrè,
An uair a chì mi aghaidh bhanail Anna mhaiseach Dhail-na-Chreich.
Anna mhaiseach Dhail-na-Chreich, msaa.
 
'S ann na sùilean tha nì dìomhair a chur mi do ’m rian gu lèir,
Ged' bu leam sa mìle mhìlltean dhèanain iobairt dhiu dhi fèin,
’S ged a bhithinn-sa na ciadan, ’s gach bliadhna dhiù gun chèil’
Cha d’ thoir mise gaol ’s cha làmh mi ach do dh’Anna Dhail-na-Creich.
Ach do dh' Anna Dhail-na-Croich, msaa...”
 
2. Òran leannanachd
Melody: “Na’m faighinn gille ri cheannach”
“Cò do’n innis mi ’n sgeula’
Chaidh chur an dè na mo chluasan?
An creid mi gur fìrinn
An nì thuirt an sluagh rium—
Gu bheil thu ’n diugh do bhean-phòsda,
Thè ’n fhuilt òr-lùbaich, dhualaich,
Do ’n d’ thug mise ’n gaol siorraidh
A thèid sìos do ’n an uaigh leam?
 
Do ’n d’ thug mise ’n gaol siorruidh,
’S an gràdh dìomhair nach bàsaich,
’S an trom ghealladh nach dealaich
Rium ge d’ mhairinn gu bràtha;
Cia’r son, ochoin! Nach do cheileadh
Orm fear eile bhi ’m fàbhar;
Cia’r son nach d’ fhàgadh mi ’n dòchas?
An ann gu bròn a chaidh m’ àrach?
 
Cia’r son nach d’ fhàgadh mi ’n dòchas?
B’ fheàrr an sgleo na bhi falamh;
’S cia’r son nach d’ fhàgadh ’s an dùil mi
Gu’ m bithinn a’ sùgradh riut fhathasd?
Mar is minig a bha mi
Ann an àiteachan falaich,
Ag èisdeachd ceilearadh bòidheachd
Am bàrr nan òg-phreasan barraich...”
 
3. Bruadar Gaoil
Melody: “Cha d’ thug mi gaol do dh’airgiod”
“Bhruadarich mi ’n raoir
Bhi ’s a chèill leat, a ghaoil,
’S an sin ’a m’ shìneadh làmh riut
Fo sgàile na ’n craobh;
Air foicheag shocrach uain’,
Agus fuaran aig ’ar taobh—
An am dol fodha do Phoebus
Air cùl na ’n slèibh-bheann fraoich.
 
Bha ’n ceòl bu bhòidhche dh’èisdeadh
Dha sheinn os ’ar cinn,
Aig eòin air bharr na ’n geugan
Ri co-sheirm seisdeach binn;
’S breac tarraghcalach, glas, leumnach
Ag èirigh air an linn;
’Us gaoth an lar a’ sèideadh
Gu rèidh air feadh na ’n glinn...”
 
4. Smuaintean Gaoil
Melody: “Whistle o’er the lave o’t”
“O! Eònain bhig is binne beus,
An d’ thoir thu air mo ghaol dhomh sgeul,
’S eagal orm gum beil i ’n dèidh
Mo chur gu lèir air dì-chuimhn’?
An inns thu dhomh mu thè; mo ghràidh—
Am beil i ’smuainteachd orm-s’ an dràsd’?
Na ’m faic mi tuilleadh rè mo là
Aghaidh thlàth na rìbhinn?

​Bristidh tu mo chridh’ le d’ cheòl,
’S e mo thràth fo mhilleadh bròin —
Riamh o’n dhealaich mi ri òigh
’N fhuilt bhachlaich, òr-bhuidh’, rìomhaich
Riamh o’n dhealaich mi ri m’ luaidh;
An tè bhanail, cheanail, shuairc’,
An tè òg as bòidhche snuadh,
’Tha ’nise bhuam na mìltean.
 
Tha do cheilearadh ’s do shùrd
A’ gluasad ann am’ chuimhn’ as ùr,
’Nuair a bha mi ’us mo rùn
A’ siubhal dlù’-choill’ Dhìomhach;
Tromh na ghleannan sìos ’us suas
A-mach ’o ghaoir ’s ’o fhaoineachd shluaigh,
’Toirt greis air tional shobhrach bhruaich,
’S greis eile ’buain nan dìthean.”
 

5. Dealachadh
Melody: “Cadal chan fhaigh mi”
“Thoir do phòg dhomh Anna
Mas a dealaich sinn;
Na fàg mi, ’ghaoil, gu ’n ghealladh
Tilleadh fhathast rium.

Tha mi duilich, duilich,
’S muladach tha mi;
O’n a dh’fhalbh thu, Anna,
Ainnir nan rosg mìn.

Tha mo shùilean silteach,
’S tha mo chridhe trom,
Gun fhois gun tàmh ag iarraidh
Tè nan ciabhag dhonn...”
 
A vast quantity of poetry and songs were written by Alasdair MacDhòmhnaill, ergo, we will return next week with more odes and songs. Do you recognise the songs above? Let us know on facebook, twitter and our website.